Ebintu 5 ebivaako okulumwa omugongo

OMUKULEMBEZE wa Ddungu zooni e Kanyanya mu Kawempe, Teopista Nambi ow’emyaka 58 agamba nti omugongo gumufuukidde obulwadde nga kati atambulira ku ddagala okugukkakkanya. Nambi agamba nti, omwaka oguwedde yatandika okufuna okulumizibwa okususse mu mugongo ng’eggumba erya wakati lye limuluma ekimulemesa okutambula obulungi n’okukola obulungi emirimu gye.
Nambi annyonnyola nti, obulumi bwe bwamusukkako yagenda mu ddwaaliro e Kiwoko okukeberebwa wabula ng’abasawo tebalaba wava bulumi buno.
Omusawo yasalawo amuwe amakerenda gakkakkanye ku bulumi buno wabula Nambi
annyonyola nti, amakerenda gaamuyisa bubi ne gatandika n’okumusinduukiriza emmeeme ekyavaamu n’agavaako.
Eddagala eryo bwe lyamulema n’agezaako abasawo abalala n’afuna eddagala ly’akyamirako wabula ng’akyalumizibwa. Omugongo gufuuse obulwadde wadde ng’abantu bakifudde ekya bulijjo ne batuukaokubuyita obulwadde bwabwe olw’okubumanyiira.
Emabegako obulwadde bw’omugongo bwali bumanyiddwa mu bantu abakulu wabula ennaku zino bweyolekedde ne mu bavubuka nga kiva ku nsonga ez’enjawulo. Abantu abasinga kati batambulira ku ddagala olw’okulumizibwa omugongo okusukkiridde era abamu batuuka n’okugenda mu bifo okubanyigaanyiga emibiri nga mw’otwalidde omugongo nga baagala okukkakkanya ku bulumi buno.
EBIVAAKO OKULUMWA OMUGONGO
Dr. Jamil Kivumbi, omukugu mu by’amagumba akolera e Mulago ne ku Bones and  Muscles Clinic e Bwaise annyonnyola  ebizibu ebivaako okulumizibwa omugongo : 1 Amagumba okukendeera mu ndabika mu bantu abakuze :
Dr Kivumbi annyonnyola nti, omuntu bw’aweza emyaka 50 n’okudda waggulu amagumba gano gakendeera mu ndabika ne gamerako obugumba obusongodde nga buziba amakubo omuyita obusimu obutambuza amasannyalaze agagenda mu magulu era nga wano omuntu afuna obuzibu obulala obw’okusannyalala amagulu nga bano be bantu b’osanga nga bw’atuula ennyo afuna obuzibu olwo ng’alina okutambulamu okukkakkanya obulumi buno 2 Yinfekisoni : Dr Kivumbi annyonnyola nti, abantu
abamu balina yinfekisoni ezivaako okulumizibwa omugongo, okugeza, waliwo eyitibwa ‘Pelvic inflamatory disease (PID).
Waliwo yinfekisoni eziva mu kwegatta ng’omuntu afuna obuwuka obumuleetera okumera ebizimba mu nnabaana, wano omuntu omugongo gumutujja naye ng’obuzibu buva ku bitundu ebya wansi. 3 Obuyungiro mu mugongo okuzimba : Obuyungiro buno bwe bugatta eggumba erya wansi ku ggumba ly’omugongo. Naye obuyungiro buno bwe buzimba, bukyusa engeri amagumba gano gye gaasengekebwamu ng’omuntu afuna okunyigirizibwa mu mabanga agalimu ekibebenu ekyawula

By’okola okwewala okulumwa omugongo 

OKULUMWA OMUGONGO MU BATO

Yinfekisoni : Ebiseera ebisinga ekivaako okulumwa omugongo mu baana ziba yinfekisoni mu kkubo ly’omusulo oba akawago ezirumya ennyo omugongo
omwana n’alemererwa n’okutambula.
2 Obuzibu ku nsigo : Abaana abasinga bafuna obuyinja bw’omunnyo obwekuhhaanyiza mu luseke olutwala omusulo nga kino kivaako obulumi mu
mugongo.
3 Okusitula ebizitowa : Abavubuka abasinga basitula ebintu ebizitowa ebisinga obuzito bwabwe nga kino kivaako omugongo okubaluma.
4 Obutakozesa mugongo : Dr Kivumbi annyonnyola nti, abantu abasinga tebakozesa migongo gyabwe ne babeera nga batudde mu kifo kimu. Okugeza abantu abavuga ehhendo empanvu wamu n’abo abakolera mu ofiisi ne batuula ekiseera ekiwanvu nga tebalina kye bakola, kino kirwaliza ddala omugongo.
5 Abantu abalina endwadde ez’amaanyi : Abantu abalina endwadde nga akawuka
ka siriimu, kookolo n’endala ez’amaanyi, emibiri gyabwe giba tegikyasobola kulwanyisa ndwadde za maanyi mu mubiri ekibaviirako okulwala endwadde endala nga akafuba k’omu magumba n’akuleetera akabengo akatonotono ng’amagumba galwala ne gakendeera mu ndabika ne gasowoka ekivaako omugongo okukuluma.
BWE WEERABIRIRA OKWEWALA OKULUMIZIBWA OMUGONGO
l Okwekebeza endwadde z’ekikaba : Dr Kivumbi annyonnyola nti, omuntu bw’afuna endwadde ez’omu kawago, kirungi n’obujjanjaba amangu nga tebunnagenda mu bitundu ebirala okuli ebitundu ebyekyama kuba kiyinza okuvaako okulumizibwa omugongo.
l Okukola dduyiro nga waliwo akuluhhamya : Dr Kivumbi annyonnyola nti, kirungi omuntu okukola dduyiro newankubadde nga abamu bakisussa ne bakola ow’amaanyi ennyo. Okugeza okusitula obuzito, okuyimusa omugongo nga bw’ogussa, okubuuka omuguwa n’ebirala nga bino bivaako ebinywa okuyulika olw’obutabeera n’abantu ababaluhhamya ekiyinza okuvaako okulumizibwa omugongo.
l Wejjanjabise ng’ofunye obulumi bw’omugongo : Omuntu bw’alumizibwa omugongo asaanidde okugenda mu ddwaaliro ne yeekebeza omusawo n’amubuulira awava obulumi buno olwo n’amuwa obujjanjabi obusaanidde.
l Okwekebeza endwadde eziyinza okuvaako okulumizibwa omugongo :
Dr Kivumbi annyonnyola nti, abantu abalina endwadde ez’amaanyi ng’akawuka ka siriimu ne kookolo basaanidde okugenda mu ddwaaliro ne beekebeza oba balina endwadde nga akafuba w’omu magumba ayinza okubaviirako okulumizibwa omugongo.
l Endya ennungi : Omuntu asaanidde okwerabirira obulungi mu by’endya, okugeza, okunywa amazzi waakiri liita bbiri n’ekitundu buli lunaku ssaako okulya ebibala, emmere ey’empeke nga ebinyeebwa n’amata olw’ensonga nti, gano ge gakyasinze okubeera n’ekirungo kya ‘calcium’ nga bino biyamba okugumya amagumba
l Okwewala omugejjo : Omuntu buli lw’asukka omugejjo aba yeetadde mu katyabaga ka maanyi okulumizibwa omugongo era wano omuntu aba alina okulya. emmere nga ey’ebiwuziwuzi, olw’ensonga nti, eno tegezza mubiri, omuntu agirya n’akkuta naye n’atagejja. Dr Kivumbi annyonnyola nti, abantu abasinga bagenda mu bifo gye bakolera okunyiganyiga omubiri okugukkakkanya n’awabula nti, kino si kibi naye omuntu atalina bukugu kukola kino ayinza okuleeta obuzibu ku
bulamu era omusawo omukugu y’asaanidde okukola kino