Ebifo ebyatandikibwa Pulezidenti ebitendeka abavubuka ebyemikono bitumbudde amakolero mu ggwanga

UGANDA ekwata ekifo kyakubiri mu nsi yonna okubeera n’omuwendo gw’abasajja n’abakazi abasinga obuto emabega wa Nigeria. Abantu abasinga mu ggwanga bali wansi w’emyaka 30 ate nga ku bo, ebitundu 53 ku buli 100 bali wansi wa myaka 15.
Omuwendo gw’abantu guno omutono ennyo gujjirako okusoomoozebwa gamba ng’ebbula ly’emirimu mu bavubuka ate nga bangi kubo tebalina bukugu kukola
mirimu gya njawulo.
Okusoomoozebwa okwo, kwawaliriza ekibiina kya National Resistance Movement (NRM) okuteeka ssente obuwumbi 160.2 mu nteekateeka eggya abavubuka mu bwavu eya Youth Livelihood Programme kusobozesa abavubuka okwetandikirawo emirimu egy’enjawulo okwetooloola eggwanga lyonna basobole okweyimirizaawo.
Era okusobola okuwa abavubuka obukugu obw’enjawulo obwetaagisa ku katale k’emirimu, Pulezidenti Yoweri Kaguta Museveni yaleeta enkola ya Industrial Hub Initiative ebangula abavubuka okwetooloola munisipaali zonna ettaano ezikola Kampala
nga zisomesa abavubuka emirimu egy’emikono. Enkola eno yagenderera okulaba ng’abavubuka naddala abakyala nga bangi ku bo tebasobola kusoma wadde okuwandiika nga babaako kye basobola okwekolera n’emikono gyabwe ne bafunamu ssente.
Era ebifo bino ebitendekebwamu abavubuka biri mu bitundu bya Uganda 19 nga bisomesa abavubuka okutunga ekyalaani, okutunga amasweeta, okwokya
ebyuma, okukola engatto, okusiba enviiri, okukola emigaati ne kkeeki n’ebirala ebigwa mu kkowe eryo.
Ekigendererwa ekikulu eky’enteekateeka eno kwe kuwa obukugu abavubuka abasukka
mu 12,000 buli mwaka. Okugeza mu bitundu bya Lango, ekifo awasomesebwa abavubuka kiri mu Ayere Cell, mu Waadi ya Barapwo mu Lira West Division, mu disitulikiti ya Lira. Pulezidenti Museveni era bwe yali mu kitundu kino, yasuubiza okwongera ku muwendo gw’amasomo agasomesebwa mu bifo bino okwetooloola
eggwanga lyonna.
Agamu ku masomo Pulezidenti g’ayagala gongerwe mu bifo bino kuliko; okukanika emmotoka, eby’amazzi, wamu n’ebyamasannyalaze era yakakasizza nti, gagenda kugattibwako bunnambiro. E Bunyoro, Pulezidenti yatongozza Bunyoro Zonal
Presidential Skilling Hub ku kyalo Kiryana Myebanyakalongo mu muluka gw’e Kimengo mu disitulikiti y’e Masindi.
Pulezidenti okutongoza ekifo kino, kwali kulaga abantu b’e Bunyoro nti, kano ke kadde
batandike okunoonya obukugu obukola emirimu egy’enjawulo basobole okuva mu bwavu.
Ng’ekibiina kya NRM kiteekateeka wiiki emanyiddwa nga eya manifesito, tukulaze enteekateeka ez’enjawulo eziteekeddwa mu nkola okulaba ng’ebisuubizo bya Gavumenti eri Bannansi naddala ebyo ebikwata ku bavubuka okubaggya mu bwavu bituukirira.
Mu kwogerako ne BUKEDDE, akulira Pulojekiti za Gavumenti wamu n’ebifo ebisomesa abavubuka emirimu gy’emikono Raymond Kamugisha yannyonnyodde nti, ekigendererwa ky’okutandikawo ebifo bino kyalimu n’okusomesa abantu okufuna obukugu okukola ebintu eby’enjawulo mu lulimi lwe bategeera okusobolaokwanguyirwa
bye basomesebwa.
“Abantu abasinga be tulaba ng’abalinabulungi busobozi kwetuusaako bye beetaaga, abasinga bali mu bitundu ebyalimu entalo oba enkaayana ez’enjawulo ng’abasinga
tebaasoma nnyo era nga tebasobola kuwulira nnimi ndala naddala Oluzungu. Y’ensonga lwaki tubasomesa mu nnimi zaabwe ennansi.
Buli muntu yenna asobola okujja n’abaako obukugu bw’asoma,” Kamugisha bwe yagambye.
Yayongeddeko nti, tewali biwandiiko byonna bya buyigirize byetaagisa ng’oyagala okusoma kasita oba ng’oyagala okusoma era ng’oli wakati w’emyaka 18 ne
35. Ojja kusomera ku bwereere era ofune obukugu okubaako emirimu egy’enjawulo gy’osobola okukola.
Enteekateeka eno eri mu bifo 19 okwetooloola eggwanga lyonna nga buli lusoma, ebifo bino biyingiza wakati w’abayizi 200 ne 300 ng’abamu basula mu bisulo naddala singa baba bava wala.
Ebisomesebwa byakkirizibwa minisitule y’ebyenjigiriza n’emizannyo ng’eyita mu kitongole kya Uganda Vocational and Technical Assessment Board (UVTAB) nga kino kye kigezesa abayizi ku mutendera ogw’eggwanga lyonna.
Enteekateeka eno ekwatagana bulungi n’ebifo by’amakolero (IndustrialParks) nga kino kisobozesa abavubuka abamalirizza okusoma ate okufuna emirimu mu makolero gano nga bayambibwako abakugu. Kyokka abayizi abasinze okukola obulungi mu kutendekebwa kuno bafuna omukisa ne bayingizibwa mu bitongole eby’enjawulo okusobola okukola emirimu egy’enjawulo era abavubuka 400 baayingizibwa mu ggye ly’eggwanga, ate 200 baayingizibwa mu Poliisi.
Olw’ebibala by’enteekateeka eno, abavubuka abasajja n’abakazi 17,000 batendekeddwa mu bifo bino ate abalala 65,000 nabo obulamu bwabwe bukyuse nga bayita mu nteekateeka ya Kampala Skilling Initiative. Ku bano, abavubuka 570 basobodde okwetandikirawo emirimu ate nga basobola n’okuwa bavubuka bannaabwe emirimu
egy’enjawulo.