Yiino ennima y'obutiko ey'omulembe ezza amagoba

OBUTIKO bwafuuka bizinensi nga buliibwa, bakolamu ssabbuuni, eddagala erisenya amannyo, ebizigo, wayini, obuwunga, kaawa, n’ebirala.

Ekimu ku by’olina okutunuulira nga tonnaba kutandikawo bizinensi ya kulima butiko kwe kufuna ennimiro ezituukana n’omutindo ezikuwa obutiko obuvaamu ssente.

Rogers Sekubunga, omukugu mu by’okulima obutiko era nga ye nnannyini ffaamu ya Sekubunga Mushroom Growers e Makindye - Lusaka - Kirombe, agamba nti, omutindo mu kulima obutiko gutandikira ku nnimiro kwe bukulira.

Sekubunga nga y’omu ku baayolesezza ennima y’obutiko ey’omulembe mu mwoleso gwa Harvest money, agamba nti, ennimiro zino zikola ng’ensigo era ly’ettaka obutiko kwe bukulira. Singa ofuna ennimiro ennungi kyangu okufuna mu butiko.

Ennimiro gy’ofunye erina okubeera ku mutindo omulungi okufunako obutiko obuwera. Agamba nti, nga tonnatandikawo bizinensi ya kubulima sooka weetegereze, omanye ekifo ekituufu w’ogenda okufuna ennimiro ez’omutindo okusobola okutambuza obulungi omulimu.

Sekubunga agamba nti, abalimi b’obutiko bangi naye, si buli mulimi waabwo nti, yeekolera ennimiro.

Abalimi abamu bagula nnimiro eziwedde okukolebwa ezibulako ennaku okutandika okukungula. Omulimi abeera asigadde kuziwa ndabirira ennungi zisobole okumuwa obutiko.

Wabula, ennimiro ennungi etambulira wamu n’endabirira gy’ogiwa obutiko nga bukula mu kiyumba. Abalimi abamu bafuna ennimiro entuufu kyokka endabirira yaazo n’ebalema ne zivunda oba okukala.

Ate omulimi bw’alemererwa olw’endabirira eteri nnungi ebiseera ebisinga embeera embi agiteeka ku muntu eyamuguza ennimiro.

Ebyoleka omutindo gw’ennimiro y’obutiko omulungi

-Ennimiro eri ku mutindo eteekeddwa okubeera ng’epakiddwa bulungi mu kaveera mu biseera by’okugikola n’efuna obuzito bwa kkiro bbiri n’ekitundu.

-Ennimiro eno ebeera n’enkizo y’okubeerako obugazi obumala ensigo kw’esobola okutambulira n’ebuna bwonna ne bufuuka obutiko.

-Ennimiro ey’ekika kino bw’oba ogirabiridde bulungi esobola okukungulwako kkiro emu n’ekitundu ez’obutiko mu bbanga ery’emwezi esatu ly’ewangaala.

-Ennimiro ennungi bwe bagiteekako ensigo y’obutiko efuna langi enjeru ebuna wonna. Kino kiraga nti, ensigo zitambudde bulungi mu nnimiro ne zisaasaanira wonna. Era ennimiro bw’eti bw’ogitwala tobeeramu kweraliikirira nti, tegenda kumera.

-Ennimiro eno ereeta obutiko ku njuyi zombi ne wakati.

-Ennimiro agitunda ku 3,000/-, era ku tekinologiya aleeteddwa enniniro zino bazikola nga bakozesa ekyuma ekibayambako mu kupakira ennimiro eziri ku mutindo n’okwanguya omulimu.

-Mu wiiki ekyuma kifulumya ennimiro 5,000 -10,000.

Sekubunga agamba nti, obutiko bwetaaga amazzi agamala okukula obulungi. Wabula omulimi alina okubeera omwegendereza okupima n’ageraageranya amazzi g’akozesa mu kufukirira.

Ssinga ennimiro oziyiwako amazzi agayitiridde obutiko buvunda, ate bw’obumma amazzi bukala. Bwebwo bw’osanga nga bukyusizza langi okuva mu njeru ne bufuuka kyenvu. Bukona ne bufuna langi ya kiragala n’enzirugavu efaanana nga enkadde.

Amazzi gapime, ku musana ofukirire emirundi ebiri oba esatu okusinziira ku bbugumu. Ate obudde bwe bubeera obunnyogovu amazzi gakendeeze oba ogaleke.