Bya Herbert Musoke
MINISITA w’ebyobulimi, obulunzi n’obuvubi asabye kkampuni ya VISION GROUP etwala ne BUKEDDE okukwatagana n’abassa ssente mu mpaka z’Omulimi Asinga okussaawo enkola esisinkanya bonna abakwatibwako obulimi n’obulunzi.
Empaka z’Omulimi Asinga zitegekebwa VISION GROUP etwala ne BUKEDDE ne zissibwamu ssente ekitebe kya Budaaki mu Uganda, bbanka ya dfcu, kkampuni
y’ennyonyi eya KLM ne Koudjis BV era nga guno mulundi gwa musanvu nga zitegekebwa.
Minisita Frank Tumwebaze (ku Kkono) Ng’akwasa Col. Dick Bugingo (owooku¬satu Ku Kkono) Ne Johnson Basangwa Abaasibaganye Ku Kifo Ekisooka Ebirabo Byabwe.
Abawanguzi 10 be balondeddwa wabula nga ku mulundi guno okuvuganya kubadde kwa maanyi era wabaddewo abaasigabanye, nga mu kifo ekisooka Col. Dick Bugingo
yasibaganye ne Johnson Basangwa ne bagabana obukadde 50.
Dr. Emma Naluyima ne Julius Bugabwa baasibaganye mu kyokubiri ne bagabana obukadde 30. Dr. Tony Kidega ne Teddy Wabomba Wanzunula baasibaganye
mu kyokusatu ne bagabana obukadde 20.
Abalala abaawangudde kuliko; Sowedi Malanya, Godfrey Musanje, Clara Anzoa Aya ne Robert Okodia. Mu ngeri y’emu, William Mutumba, Sam Kabuye abagatta omutindo
ku nsujju, ne John Magnay asinga embizzi ennyingi mu Uganda baasiimiddwa
olw’okukola mu ngeri ey’enjawulo.
Akulira Vision Group, Don Wanyama Ng’assa Omukono Ku Kipande Okutongoza Ekitabo Ekirimu Emboozi Z’abalimi Bonna Abaavuganyizza. Abalala Ye, Minisita Tumwebaze N’omubaka Wa Budaaki Mu Uganda .
Minisita Frank Tumwebaze, eyabadde omugenyi omukulu ku mukolo gw’okulangirira n’okukwasa abawanguzi b’empaka z’Omuli asinga mu basinga agamba nti, okusoomooza n’ebisiba abalimi n’abalunzi okufuna mu bye bakola byetaaga okwogerwako nga buli akwatibwako waali.
“Twetaaga okufuna enkola mwe tusobola okusisinkanira n’abakwatibwako obulimi n’obulunzi okutandikira ku balunzi, ebitongole bya gavumenti okutandikira ku minisitule ez’enjawulo, abanoonyereza nga NARO, bbanka, abatereka, abatambuza, obutale n’abalala,” Tumwebaze bwe yagambye.
Agamba nti, gavumenti etandiseewo enkola ez’enjawulo okutumbula obulimi n’obulunzi okusitula abatono ate n’abanene okuli n’okussaawo ebifo awagenda
okussibwa tekinologiya 19 okwetooloola eggwanga nga wano bagenda kussaawo tulakira z’okupangisa ate n’abasobola okukanika ezifudde.
Don Wanyama, akulira Vision Group etwala ne Bukedde agamba nti, nga kkampuni y’amawulire esinga obunene mu Uganda baasalawo okussa amaanyi mu mboozi
ezisobola okusitula embeera z’abantu ekintu kye bagenda okusigala nga bakola.
Neol Crombach Owa Koudjis Ng’akwasa Clara Anzoa Omu Ku Baawangudde Ekirabo
“Nga empaka zino tezinnatandikibwawo mu 2014, tewaali asiima balimi na balunzi ku mulimu omunene gwe bakola okuliisa abantu n’okuyimirizaawo ebyenfuna by’eggwanga. Tuli basanyufu nti, empaka zino weeziri era zisikirizza abantu bangi okuyingira obulimi n’obulunzi,” bw’agamba.
Rebecca Aza Ssenkubuge, omu ku bawanguzi b’empaka zino 2019 omulimi w’enkenene enzungu nnannyini ffaamu empaka z’omwaka guno gye zaatongolezebwa
agamba nti, empaka zino zibayambye okulaba nti, basobola okukyusa embeera z’abantu kuba Uganda eyimiriddewo ku bulunzi na bulimi.
ABALAMUZI
Akakiiko k’abalamuzi akakulemberwamu Victoria Ssekitoleko eyaliko minisita w’obulimi, obulunzi n’obuvubi, Josephat Byaruhanga, Augustine Mwendya, Andrew
Anyagan ne Polof. Ogenga Latigo eyadda mu kifo kya Dr. Emma Naluyima naye eyavuganyizza.
Ssekitoleko yagambye nti, empaka z’omwaka guno zivuganyiziddwaamu abawanguzi b’empaka wakati wa 2014 ne 2018 era abalimi n’abalunzi 45 be bavuganyizza
okwetooloola eggwanga lyonna.
Yagambye nti, mu kulambula abalimi n’abalunzi, baakizudde nti, balina ebibasoomooza eby’enjawulo okuli; amakubo amabi, obutabeera na bakugu kubawa magezi ate n’okukola ku ffaamu, abamu baalemererwa okukwataganya essanyu ly’okuwangula ne batuuka okubulirayo, minisitule obutabeera na bakugu basobola kuyamba balimi abamu abalima ebitali bya bulijjo nga obutiko.
Omubaka Wa Budaaki Mu Uganda, Karin Boven Ng’akwasa Dr. Emma Naluyima Ne Julius Bigabwa Abaasibaganye Mu Kyokubiri, Ebirabo.
ABASSA SSENTE MU MPAKA
Lukia Otema, akulira KLM asuubizza okusigala nga bawa abalimi n’abalunzi tiketi ezibatwala e Budaaki kuba obulimi n’obulunzi bwe bubayimirizaawo nga mu kiseera
ky’omuggalo gwa COVID-19 baasigala bakola nga batambuza migugu.
“Emigugu gye tutambuza okuva mu Uganda ate n’okuyingira 90 ku 100 bibeera bya bulimi na bulunzi. Noolwekyo tumanyi bulungi obukulu bw’obulimi n’obulunzi mu
mulimu gwaffe era tugenda kusigala nga tuwagira empaka zino,” bw’agamba.
Mathias Katamba, akulira dfcu agamba nti, bategeera bulungi ebyobulimi ate n’obwetaavu bwa ssente mu bulimi n’obulunzi era balina enkola ez’enjawulo
ze bassaawo okuyamba abalimi n’abalunzi.
Ono awadde abantu bonna abali mu bulimi n’obulunzi amagezi okubikola nga bizinensi ng’eno y’engeri yokka gye bagenda okusobola okufuna ssente ate n’okussaawo
enkulaakulana mu bulamu bwabwe.
Omubaka wa Budaaki mu Uganda Karin Boven akubirizza abalimi n’abalunzi okussa essira ku nkola ezikuuma obutonde bw’ensi kuba enkyukakyuka mu butonde kifuuse
kizibu kinene mu nsi yonna.
“Twetaaga fenna okutwalira awamu okusobola okutaasa obutonde kuba singa kino tekikolebwa emigga, enyanja, omuddo n’ebirira, enkuba n’ebirala ebituwa obulamu
byandisaanawo,” bw’agamba.