PULEZIDENTI Donald Trump bwe yabadde tannalangirira nti olutalo lwa Iran ne Yisirayiri olumaze ennaku 12 luyimiridde, Omukambwe Ayatollaho yasoose kusiba mutima n’amulaga bbidi bwe yayungudde mizayiro okwolekera enfo za Amerika mu Iraq ne Qatar.
Ng’agenda okukuba enfo za America, omukambwe Ayatollah Ali Hosseini Khamenei 86 Ali Hosseini Khamenei yasoose kulaalika Trump 79 nti Iran erina ettu lye
yatuuse (Operation Annunciation of Victory”, lye ly’egenda okusabuukulula mu ddakiika eziddako.
Ettu ‘Operation Annunciation of Victory’ Iran mwe yawulugumizza mizayiro kumpi 30 okuzoolekera enkambi y’amagye ga America eya Al Udeid Air Base mu Qatar wamu
n’enkambi y’e Ain al-Assad Iraq.
Miziyiro 19 zaayolekedde enkambi y’e Qatar ate 11 ne zoolekera enkambi y’e Iraq, awatali kutya kwonna ku kiki ekyabadde kiyinza okuddirira. Trump bwe
yamala okukuba enfo za Iran eza nukiriya yalabulirawo nti singa Iran kanagitanda ne yesasuza, ekibuga Tehran kigenda kufuuka muyonga.
Iran yabadde yesasuza olw’obulumbaganyi America bwe yagikolako mu kiro ekyakeesa
ku Ssande, bwe yakuba enfo zaayo eza nukiriya ssatu okuli Fordo, Natanz ne Esfahan zonna n’ezisanyaawo.
Wabula ate obulumbaganyi buno bwe bwawedde, Trump eyabadde asuubirwa okwanukuza n’amaanyi ate yawetedde omukira mu magulu n’alagira olutalo luyimirire, era Yisirayiri ne Iran ne bakkiriza okusirisa emmundu.
Enkambi Iran gye yabadde ekuba ye nkambi ya America esinga obunene mu kyondo kya Buwarabu, ng’eriko abajjaasi abali eyo mu 10,000, ng’etudde ku bwagaagavu bwa yiika 60, mu ddungu eriri mu bukiikaddyo bw’ekibuga Doha.
Ku nkambi eno kuliko amagye ga Qatar ag’omu bbanga, n’aga Bungereza, kwossa aga America Minisitule ya Qatar ey’ebyokwerinda mu kiwandiiko kye yafulumizza, yagambye nti mizayiro ezaavudde e Iran zaabadde 19, kyokka baasobodde okusanyaawo 18 nga tezinatuuka ku nkambi ya magye, nga emu yokka ye yasobodde okwesolossa
n’etuuka ku nkambi eno. Wabula tewali muntu n’omu yafudde, wadde ebintu ebyayonooneddwa.
Iran teyakomye awo, n’esindika mizayiro endala nga zoolekera enkambi y’amagye ga America eya Ain al-Assad airbase, esangibwa mu buvanjuba bwa Iraq.
TRUMP AYIMIRIZZA OLUTALO
Oluvannyuma lw’obulumbaganyi buno, Trump yagenze ku mukutu gwe ogwa Truth Social n’alangirira nti Yisirayiri ne Iran bakaanyizza okusirisa emmundu mu bbanga lya ssaawa mukaaga. Mu ssaawa 24, Trump yagambye nti amawanga gombi gajja kulangirira ng’olutalo bwe luwedde, nga lukulungudde ennaku 12.
Trump yeebazizza Iran ne Yisirayiri okukkiriza okukomya olutalo luno, lwe yagambye nti lubadde lujja kutwala ebbanga ddene nga luyinda, obulamu bw’abantu butokomoke.
Yafundikidde agamba nti Katonda awe omukisa Yisirayiri, Iran, Ekyondo kya Buwarabu ne America.
IRAN EKUBYE BUBI YISIRAYIRI MU KUMALIRIZA
Nga Trump yakamala okulangirira nti olutalo luwedde, Iran yakoze obulumbaganyi obw’amaanyi ku Yisirayiri mu kitundu ky’e Be’er Sheva , mizayiro zaayo ne zikuba ekizimbe ekisulako abantu ne kisesebbuka, okukkakana ng’abantu bana bafudde, ate 22
ne baddusibwa mu ddwaaliro nga biwalattaka.
Mu kwanukula, Minisita wa Yisirayiri ow’ebyokwerinda Israel atz yagambye nti Iran yatyobodde endagaano ey’emirembe eyatuukiddwaako, era naye n’alagira amagye ga Yisirayiri okukola obulumbaganyi obw’amaanyi ku kibuga Tehran nga beesasuza. Wadde Katikkiro wa Yisirayiri Benjamin Netanyahu yakkirizza okusirisa emmundu, kyokka yagambye amagye ge gabeere bulindaala singa Iran eyongera okutyoboola endagaano eyatuukiddwaako.
Era Yisirayiri mu kwesasuza yakoze ennumba ez’omutawaana ku kibuga Tehran, ng’egamba nti Iran ye yasoose okumenya endagaano.
Okusinziira ku mukutu gwa Axios ogufulumira mu America, Trump yagezezzaako okukubira Netanyahu essimu ng’amusabaaleme kulumba Iran kyokka Netanyahu n’agaana ng’agamba nti Iran ye yabasosonkerezza nga tebayinza kumala gagireka.
Kino kyanyiizizza Trump era bwe yabadde alinnya ennyonyi okugenda mu lukungaana lwa NATO e Budaaki, yalaze obusungu eri Netanyahu ne Iran olw’okumenya endagaano, kyokka n’agamba nti endagaano y’okuzikiza emmundu ekyaliwo
nnyo.
Wabula amagye ga Iran gaagambye nti we gaasindikidde mizayiro ezisembayo, ndagaano yabadde tennaba kuteekebwa mu nkola, ate nga beesasuza olw’obulumbaganyi Yisirayiri bwe yakoze ku kimu ku bitebe by’amagye, n’etta abajjaasi abasoba mu 10.
IRAN ESIGADDE EWAGA
Trump bwe yalangiridde nti olutalo luyimirizibwe, Iran ne yeewaana nti esomesezza abalabe baayo essomo ery’omutawaana ne basaba emmundu zisirike. Mu kiwandiiko ekyafulumiziddwa akakiiko k’ebyokwerinda ak’oku ntikko mu Iran ke bayita Supreme National Security Council of Iran, Iran egamba nti abalabe baayo okuli America ne Yisirayiri yabasesebbudde nabo ne bakakasa nti abantu ba Iran bamalirivu okulwanirira ensi yaabwe, nga wadde balina tekinologiya ow’amaanyi naye obumalirivu bwa Iran bwabasusseeko.
Obulumbaganyi bwe baakoze ku nkambi y’amagye ga America, Iran yagambye nti bwaswazizza nnyo Trump ne Netanyahu era ne bejjusa ekyabatwala mu lutalo luno kwe kusaba Iran ebasaasire erekeraawo okulwana. Wabula okufaananko ne Netanyahu, ne Ayatollah Ali Hossein Khamenei naye yagambye nti teyeesiga bigambo bya balabe be nti baatadde wansi eby’okulwanyisa, era amagye ge yagalagidde gabeere bulindaala okwanganga omulabe singa amenya endagaano, okusinziira ku mukutu gwa
Aljazeera.
Abatunuulizi b’ensonga mu Iran bagamba nti Trump yakoze ensobi ne yerabira nti Iran nsi ya bazira, ne bawa eky’okulabirako ky’olutalo lwabwe ne Iraq mu biseera bya Saddam Hussein, nga omulembe gwa Ayatollah gwakawamba obuyinza mu 1979.
Mu biseera ebyo America, Russia eyali eyitibwa Soviet Union, ne Bufaransa, baayamba amagye ga Saddam nga babawa eby’okulwanyisa eby’omulembe kyokka ne batasobola
kuwangula Iran, gye byaggweera nga Saddam asaba olutalo lukome.
YISIRAYIRI NAYO EWAGA
Mu kiwandiiko ekyafulumiziddwa Katikkiro wa Yisirayiri
Benjamin Netanyahu, yagambye nti ebigendererwa ebyabatwala mu lutalo ne Iran mu kikwekweto kye baatuuma ‘Operation Rising Lion’ byonna byatuukiridde era nebakkiriza okusirisa emmundu.
Yagambye nti basobodde okutirimbula abadduumizi b’amagye mu Iran, Bannassaayansi abaali emabega w’okukola nukiriya, era ne basanyaawo amakolero ga mizayiro agawerako, ne baleka Iran ng’esanyaladde