Ebikulu ebiri mu bajeti ejja eya 2023/ 2024

GAVUMENTI ewaddeyo obuwumbi 1,177 eri ebibiina by’obwegassi ebya SACCO ez’enjawulo okwetooloola eggwanga zikulaakulanye abantu mu bajeti y’omwaka ogujja.Bino bye bimu ku biri mu Bajeti y’obuwumbi emitwalo 52 ey’omwaka gw’ebyensimbi ogujja eyayisiddwa Palamenti ku Lwokuna, nga yalinnye okuva ku buwumbi emitwalo 48 ez’omwaka guno. Etandika okukola mu July wa 2023.

Bajeti
By Bukedde Omusunsuzi
Journalists @NewVision

GAVUMENTI ewaddeyo obuwumbi 1,177 eri ebibiina by’obwegassi ebya SACCO ez’enjawulo okwetooloola eggwanga zikulaakulanye abantu mu bajeti y’omwaka ogujja.
Bino bye bimu ku biri mu Bajeti y’obuwumbi emitwalo 52 ey’omwaka gw’ebyensimbi ogujja eyayisiddwa Palamenti ku Lwokuna, nga yalinnye okuva ku buwumbi emitwalo 48 ez’omwaka guno. Etandika okukola mu July wa 2023.
Ku buwumbi 1,177 ez’ebibiina by’obwegassi, kuliko obuwumbi 1,000 ezigenda mu nkola ya Parish Development Model, obuwumbi 100 za Emyooga ate obuwumbi 27 za nkola endala eziri wansi w’ekitongole kya Microfinance Support Centre.
Minisita wa Microfinance, Haruna Kasolo yagambye nti ssente ezo zigenda kuyamba abantu okwekulaakulanya kubanga ziriko amagoba matono ekijja okusobozesa abantu okwetandikirawo emirimu.
“Okufuna kapito kikyali kizibu kya maanyi, kuba ng’oggyeeko bbanka z’ebyobusuubuzi okusaba amagoba amangi, kyokka beetaaga n’omusingo Bannayuganda ebitundu 78 ku 100 gwe batalina,” Kasolo bwe yagambye.
Yayongeddeko nti ng’oggyeeko ssente ezoogeddwaako, Gavumenti era yataddewo obuwumbi obulala 200 okuyamba bizinensi entono nga ziriko amagoba ga bitundu 10 ku 100 zisobole okutambula obulungi. Minisita w’ebyensimbi asuubirwa okusomera eggwanga Bajeti mu bujjuvu nga June 15, 2023.
EBYOKWERINDA N’ENGUUDO BYE BISINZE OKUWEEBWA SSENTE
Mu bitongole bya Gavumenti, ebyokwerinda bye byasinze okuweebwa ssente nga byatutte obuwumbi 3,800. Ekitongole ky’ebyenguudo ekya UNRA kyafunye obuwumbi 2,400. Minisitule y’ebyensimbi yafunye obuwumbi 2,400, aba minisitule y’ebyobulamu baafunye obuwumbi 1,600.
Minisitule y’ebyamasa-nnyalaze n’obugagga bw’omu ttaka baafunye obuwumbi 1,400, minisitule y’ebyamazzi n’obutonde bw’ensi yaweereddwa obuwumbi 1,100. Minisitule y’ebyobulimi n’obulunzi yafunye obuwumbi 1,000, minisitule y’ebyenjigiriza n’emizannyo yafunye obuwumbi 640 ate amaka g’obwapulezidenti gaaweeredwa obuwumbi 417.
Kyokka ettundutundu lya buwumbi emitwalo 27 zigenda kweyambisibwa okusasula ebintu okuli; okusasula amabanja ageewolebwa okuva ebweru ga buwumbi 2,640. Okusasula looni za buwumbi 8,200.
Okusasula amabanja agali mu ggwanga ga buwumbi 8300, okusasula amagoba mu ssente ezeewolebwa ga buwumbi 6100. Okusasula Bbanka Enkulu obuwumbi 1,500, okusasula ssente ezigendera mu kugaba obuyambi obuwumbi 287. Bbanka Enkulu yaweereddwa obuwumbi 217 okugyongeramu amaanyi n’endala.
Wadde nga bajeti y’omwaka ogujja yayongeddwaako obuwumbi 4,600 kyokka ssente zennyini ezikola emirimu egikulaakulanya abantu zaakendeezeddwa okuva ku buwumbi emitwalo 25 n’obuwumbi 4,000 okutuuka ku buwumbi emitwalo 25 n’obuwumbi 1,600.
Ssentebe w’akakiiko ka Bajeti, Patrick Isiagi yagambye nti ssente ezikola emirimu okukendeera kyavudde ku ssente ennyingi ezigenda okweyambisibwa okusasula amabanja agaliko amagoba amangi.
EMISOLO
Ebimu ku bintu ebyateereddwaako emisolo kuliko; ebintu ebirangibwa ku mikutu gya social media nga bitundibwa era kino kitegeeza bannannyini mikutu nga Facebook, Twitter, Youtube ne Tiktok babeera balina okusasula Gavumenti emisolo Bannayuganda okugikolerako. Abakolera bizinensi ku mitimbagano (online business) naddala abali ebweru w’eggwanga nga beeyambisa Internet n’enkola ya tekinologiya ow’enjawulo bassiddwaako omusolo gwa bitundu 15 ku buli 100. Abantu abeegatta awamu ne batandikawo pulojekiti ekola ssente, amagoba ge bakoze gavumenti egenda kutandika okugasoloozaako omusolo gwa bitundu 5 ku 100 ku magoba nga tegasussa bukadde 100 ate abasussa basasule ebitundu 15 ku buli 100. Kyokka kino tekikwata ku bibiina bya SACCO abantu mwe beegattira.
Ennongoosereza ezaakoleddwa mu tteeka erifuga ebidduka erya Traffic and Road Safety Amendment Bill, Gavumenti yataddewo ekibonerezo kya kusasula obukadde bubiri oba okusibwa emyaka esatu eri abeebidduka abanaasangibwa nga bavuga sipiidi esukkiridde.